Merhaba dostlar,

Bu yazımızda duran varlıklar ve alt kalemlerini en basit şekilde anlamaya ve yorumlamaya çalışacağız. Yeni başlattığım “Bilanço Analizi” başlığı kapsamında finans, yatırım, borsa, şirket değerleme, bilanço ve finansal tabloları okumak üzerine öğrendiğim her bilgiyi burada toparlamaya karar vermiştim ve devam ediyoruz. Finansal tabloları okumak üzerine yazmış olduğum ilk iki yazımı sırasıyla okumanızı öneririm. Amacım bu yazıları okuyan her borsa yatırımcısının bilinçli bir şekilde kendi analizlerini yapabilmesine katkıda bulunmak ve kendimi de bu şekilde geliştirmek. Uzman veya hoca değilim. Amatör olarak ilgileniyorum.

1) Bilanço Nedir? Bilançonun Yapısı

2)Dönen Varlıklar Nedir? Dönen Varlıkların Alt Kalemleri Nasıl İncelenmeli?

3)Numara olarak ise, Duran Varlıklar Nedir? Duran Varlıkların Alt Kalemleri Nasıl İncelenmeli?

Hadi başlayalım;

Duran Varlıklar Nedir?

Duran varlıklar: İlk iki yazımı da okuduğunuzu varsayarak devam ediyorum. Duran varlıklar, bir yıldan uzun sürede satılması mümkün olan veya bir yıldan uzun sürede satılması düşünülen, bir yıldan uzun sürede tahsil edilecek, ticari alacaklar, diğer alacaklar, finansal yatırımlar, türev araçlar, maddi ve maddi olmayan duran varlıklar gibi kalemlerden oluşmakta. Duran varlıklar, çok fazla likit olmayan varlıklar anlamına geliyor.

Örneğin,
Maddi duran varlıklar: Şirketin arazileri, binası, araçları, makine ve teçhizatları gibi şirketin üretiminde kullandığı, satmayı düşünmediği, satmayı düşünse bile anında satması mümkün olmayan bir yıldan uzun sürede nakde dönüşebilecek duran varlıklardır.
Maddi olmayan duran varlıklar ise isim hakkı, patent hakkı, şirketin kullandığı programlar, lisanslar, sertifikalar, marka değeri gibi maddi olmayan varlıklardır. Bu mantık ile de diğer kalemleri ele alabiliriz.

Duran varlık kalemleri de kendi içinde en likit olandan en likit olmayana doğru sıralanır.
Şimdi biz tek tek sırasıyla duran varlık kalemlerini inceleyip ne anlama geldiklerini ve mantıklarını kavramaya çalışacağız. Ve bunu yaparken de yine KAP’tan aldığım SPK formatı ile yayınlanan Şişecam 2021 yıllık finansal raporunu çalışmamızda kullanacağız.

Hadi başlayalım, ilk kalemimiz duran varlıklar başlığı altındaki “Finansal Yatırımlar”

Finansal Yatırımlar Nedir?

Finansal yatırımlar, dönen varlıklar kaleminde bahsettiğimiz finansal yatırımlar ile aynı anlama gelmekte. Tek farkı vadelerinin bir yıldan uzun sürede nakde çevrilmesi, likit olabilmesi, yani tamamen vadesinden dolayı duran varlıklar da sınıflandırılıyor. Finansal yatırımların nelerden oluştuğuna bakacak olursak; finansal yatırımlar, isminden de anlaşılacağı gibi, hisse senedi, tahvil, bono, eurobond, kira sertifikaları gibi menkul kıymetlerden ve çeşitli finansal enstrümanlardan oluşabilir. Şirket varlıklarını bu şekilde değerlendirip hedge etmiş olabilir. Şirketin bu yatırımlarının likiditeye çevrilme süresi bir yılın altına düştüğünde dönen varlıklar başlığı altındaki finansal yatırımlar kaleminde gösterilecek.
Duran varlıklarda ki finansal yatırımlar kalemini anladığımızı düşünüyorum. Bir de duran varlıklarda ki finansal yatırımların bilançodaki yerine bakalım ardından dipnotuna inip görseller ekleyelim, nelerden oluştuğunu anlayalım akılda kalması bakımından.

Evet baktığımızda şirketin yıllık bilançosunda finansal yatırımlar kalemi 1.7 milyardan 1.06 milyara düşmüş böyle bir durumda olumlu veya olumsuz bir durum olduğunu söyleyemeyiz. Kutucuk içine aldığım 7 numaralı finansal rapor dipnotuna inip finansal yatırımların alt kalemlerine bakalım.

7 numaralı dipnota baktığımızda aktif bir piyasası olmayan, yani borsaya kote olmayan, alım satımı aktif olarak gerçekleşmeyen bir yatırım olarak Bosen Enerji’de çok küçük bir miktar payı varmış.

Şirketin finansal yatırımlarının türleri aşağıdaki görselde gösterildiği gibi dipnotlardan ulaşabiliyoruz.
Şirketin bir çok farklı ve çeşitli finansal yatırımı mevcut .

Örneğin, sabit getirili finansal varlıklardan dönem içerisinde yapılan faiz getirileri 2021 yılı içinde
197 milyon 455 bin lira olarak gerçekleşmiş. Bu şekilde şirketlerimizin finansal yatırımlarını inceleyebiliyoruz. Olumlu veya olumsuz yorumlarını ancak bu şekilde yapabiliriz. Baktığımızda ben olumsuz bir durum göremiyorum. Diğer bir kalemimiz “Ticari Alacaklar” kalemine geçelim.

Ticari Alacaklar Nedir?

Ticari Alacaklar, duran varlıklar başlığı altındaki Ticari Alacaklar: Bir yıldan uzun sürede tahsilatı yapılması beklenen, vadesi dolayısıyla duran varlıklarda sınıflandırılan bir varlık kalemidir. Dönen varlıklar içindeki ticari alacaklar kalemini bir önceki yazımızda detaylıca anlatmıştık. Ticari alacakları inceleyelim;
Bilançoya yıllık olarak baktığımızda ticari alacakların 481 bin TL’den 26 bin TL’ye düştüğünü görüyoruz.
Ticari alacakların kısa vade, uzun vade fark etmeksizin düşüşünü olumlu yorumlarız. Bir alacaklı olarak alacaklarımızı erken tahsil etmeyi isteriz. Olumlu bir durum. 10 numaralı dipnota inip detaylara bir göz atalım.

10 numaralı dipnota inip daha detaylı incelemelerde bulunabiliriz. Örnek olarak dipnot görseli ekledim. Çok fazla detay olduğundan yazımızın çok uzamaması bakımından kısa geçiyorum, genel mantığı kavramamız yeterli. Sonuç olarak şirket analizi değil. Bilanço kalemlerine nasıl bakmalıyız konusunu işliyoruz. Bir sonraki kalemimiz “Diğer Alacaklar” kalemine geçelim.

Diğer Alacaklar Nedir?

Diğer Alacaklar, dönen varlıklarda bahsettiğimiz diğer alacaklar kalemi ile aynıdır vade farkı sebebi ile ayrılırlar tekrar değinecek olursak: İşletmelerin ticari işlemleri dışında gerçekleşen senetli, senetsiz alacakların izlendiği hesap kalemidir.
Şu hesaplardan oluşur: Ortaklardan alacaklar, iştiraklerden alacaklar, personelden alacaklar ve şüpheli alacaklar gibi ticari olmayan türden alacaklardır. Duran varlıklar içerisinde aşağıdaki görselde işaretlediğim şekilde yer alır. Diğer alacakların azalmasını olumlu yorumlarız. Çünkü bir alacaklı olarak alacaklarınızı almak istersiniz.
Baktığımızda diğer alacaklar kaleminin bir önceki döneme göre arttığını görüyoruz, bunu olumsuz olarak görebiliriz. 11 numaralı dipnota inip detaylarına bakalım.

Örneğin; az önce diğer alacaklar artışı için olumsuz olarak görebiliriz demiştim. Fakat dipnota inip baktığımızda, devlet teşvik alacağından dolayı bir diğer alacak oluşmuş. Bu durumu olumsuz değil olumlu olarak değerlendirebilirim. Evet bir sonraki kalemimiz “Türev Araçlar” kalemine geçelim.

Türev Araçlar Nedir?

Türev araçlar kalemini dönen varlıklar kalemi içerisinde detaylıca anlatmıştık. Duran varlıklar içerisinde de aynı görevi görmekte. Tek farkı vade olarak ayrışması, başka bir farkı yok. Ben yine oradaki yazıyı burada da yazacağım. Tekrar etmiş olalım ve o yazıyı okumamış olanlar da burada okumuş olurlar.

Öncelikle türev ürünleri basit düzeyde anlamaya çalışalım, sonra türev araçların duran varlıklardaki yerini konuşalım, örnekler ile gösterelim.

Aşağıdaki Türev araçlar hakkındaki yazıyı Sabancı Üniversitesi öğretim üyesi Yiğit Atılgan Bey’in youtube’da ki videosundan alıntılar yaparak hazırladım. Video için tıklayınız

“Finansal piyasaların temel işlevi, hane halkları ya da uluslararası yatırımcılar gibi varlıkları atıl durumda olan fon sahipleri ile şirketler yada kamu gibi, bu fonlara(paraya)ihtiyaç duyanları bir araya getirmek.

(Yani diyelim ki sizin 100 bin liranız var ve siz bu atıl vaziyette duran 100 bin liralık varlığınızı değerlendirmek istiyorsunuz. Paranız ile para kazanmak istiyorsunuz, ancak bunu yapmak için sokakta dolanıp yoldan geçenlere demiyorsunuz: “Benim param var size faiz ile kredi vereyim mi?” Ya da paraya ihtiyacınız var, sokakta ki insanlara bana kredi verin demiyorsunuz. İşte finansal piyasaların görevi, parası olan ile paraya ihtiyacı olanları bir araya getirmek.-Gariban Yatırımcı)

Finansal piyasaları çeşitli şekillerde sınıflandırmak mümkün, bunlardan birisi spot piyasalar ve vadeli piyasalar, yani türev piyasalar arasındaki ayrım.
Spot piyasalar da bugün şu anda ödeme ve teslimat eş zamanlı olarak gerçekleşiyor. Mesela bir hisse senedi yada tahvil gibi, değerli madenler gibi varlıklar almak istediğinizde aracı kurumunuza, bankanıza emir verebilir ve o an ki güncel fiyatı ile o varlığın bedeli ne ise onu o an ödeyip teslim alıp sahip olabilirsiniz.

Ancak vadeli işlem piyasalarında adından da anlaşılacağı gibi ödeme ve teslimat, genelde vadesi gelecekte belirlenen tarihte gerçekleşiyor.
Her bir türev ürünün baz aldığı bir dayanak varlık mevcut. Zaten türev ürünlerinin performansını bu dayanak varlıklarının fiyat değişimi belirliyor. Bir dayanak varlık derken, hisse senedi, tahvil, altın, gümüş, buğday gibi çeşitli emtialar, faiz oranları, kur oranları gibi finansal değişkenlere odaklanacağız. Ancak, dayanak varlıklar illa finansal değişkenler olmak zorunda değil. Örneğin; hava durumu, yağış miktarı gibi değişkenlere bağlı iklim türevleri de mevcut.

Üç temel türev ürünleri cinsinden bahsetmemiz mümkün.
1)Forward kontratları
İlk kategori, Forward Kontratları Vadeli İşlem Sözleşmeleri. Bunlar belirli bir dayanak varlığı;pay olabilir, tahvil olabilir. Belli bir vadede gelecekte belli bir fiyata alma, yada satma yükümlülüğü veren sözleşmeler.

2)Opsiyonlar
İkinci kategori ise Opsiyonlar. Opsiyonlarda şöyle; yine bir dayanak varlığı, yine belli bir gelecekteki vadede satın alma yada satma hakkı veren enstrümanlar. Bu yükümlülük ve hak arasındaki ayrım önemli. Vadeli İşlem Sözleşmeleri ve Forward kontratları bir yükümlülük verirken sahiplerine, Opsiyonlar sahiplerine birer hak sağlamakta.

3)Swap
Üçüncü temel kategori ise Swap dediğimiz takas anlaşmaları. Bunlarda iki tarafa, alıcı ve satıcıya gelecekte belirli bir faiz oranının ya da belirli bir döviz kurunun ya da başka bir finansal değişkenin alacağı değere göre belirli nakit akışlarını takas etme, birbirleri ile değiş tokuş etme yükümlülüğü veren enstrümanlar.

Türev ürünlerinin faydaları ve riskleri neler?
Türev enstrümanların en önemli faydalarından biri, piyasa oyuncularının gelecekteki risklere karşı kendilerini korumalarını yani sigortalamalarına imkan vermeleri. Bunun sebebi bahsettiğimiz türev enstrümanlar sayesinde, gelecekte yapılacak bir işlem fiyatı bugünden belirlenebiliyor. Bu riskten korunma işlemine biz aynı zamanda “Hedging”adını veriyoruz. Türev enstrümanlarda sağlanan Hedging sayesinde piyasa oyuncuları kendilerine faiz oranlarındaki, kur oranlarındaki, emtia fiyatlarındaki yada borsadaki menkul kıymetlerin fiyatlarına dair risklerden kendilerini tamamen yada kısmen koruma, yada bu risklerden kaçınma fırsatı bulabiliyorlar. Bazı türev enstrümanların organize piyasalarda, yani borsalarda alınıp satılabilmesi, bu sayede likit olmaları, yani kısa zaman içerisinde nakde dönüştürebilme özelliğine sahip olmaları sebebiyle aynı zamanda küresel ölçekte işlem görmeleri sebebiyle bu riskten kaçınma, yani “Hedging”dediğimiz işlevlerini artırıyor. Türev enstrümanların Hedging yani riskten kaçınma dışında spekülasyon amacıyla da kullanılmaları mümkün. Burada spekülasyon derken illegal bir şeyden bahsetmiyoruz. Spekülasyon bir yatırımcının geleceğe dair, bir beklentisine dair, bir pozisyon alması anlamına geliyor. Örneğin; diyelim bir döviz kurunun, mesela bir Amerikan dolarının gelecekte değerleneceğini düşünüyorsunuz. Bunun için piyasada o para birimini, dövizini, Amerikan dolarını satın alıp gelecekte değerlenmesini bekleyebilirsiniz. Bu spot piyasada yaptığınız bir işlem olur. Ya da bunun yerine bir vadeli işlem sözleşmesinde pozisyon alabilirsiniz. Gelecekte o doları satın alabileceğiniz kuru bugünden sabitleyebilirsiniz, bu sayede de doların gelecekteki satın alınma fiyatını sabitlediğiniz için bu işten kârlı çıkarsınız. Yalnız, burada şuna dikkat etmek lazım. Türev ürünlerin riskten kaçınma amacıyla değilde bu bahsettiğimiz spekülasyon amacıyla kullanılması bazı olumsuzluklara yol açabilir. Zira, spot piyasada 100 dolarlık bir yatırım ile ancak 100 dolarlık bir pozisyon alabiliyorsunuz. Ancak türev piyasaları 100 dolarlık bir yatırım ile belki 1.000 dolar, 10.000 dolarlık bir pozisyon almamızı sağlayabiliyor. Buna “Finansal Kaldıraç” adını veriyoruz. Bu finansal kaldıraç mefhumu, spekülatif yatırımcıların ciddi riskler almasına neden oluyor. Bunun en yakın örneklerinden biri 2008 krizi.
2008 krizinde türev enstrümanlar piyasasında öyle büyük riskler alındı ki, olumsuz fiyat hareketleri sonucu bir çok yatırımcı, banka, şirket iflas etti. Bunun sadece finansal sektöre değil, reel ekonomiye de etkisi oldu. İşsizlik oranları çok arttı ve hâlâ tamamen dünya ekonomisinin kendini tedavi edemediği bir durum söz konusu. Küresel ekonomideki bu olumsuz gelişmeler türev enstrümanlara olan bu tepkiyi yoğunlaştırdı ve bu sebepten global ölçekte çeşitli düzenleyici kurallar getirildi. Ve türev enstrümanlara itimatı artıracak çeşitli mekanizmalar oluşturuldu.
Bunun dışında yatırımcıların satın aldıkları karmaşık türev enstrümanları yeterince tanımaması ve teminatların yetersizliği de türev piyasalara getirilen çeşitli eleştiriler arasında.“

Evet, Türev araçları genel olarak anladığımızı düşünüyorum.
Duran varlıklar başlığı altındaki Türev Araçlar kalemi, şirketin bir yıldan uzun sürede nakde dönmesi beklenen, vadesi bir yıldan uzun olan çeşitli finansal enstrümanları ifade eder. Şirketler VİOP’da (Vadeli İşlemler Piyasası) kendilerini çeşitli finansal risklere karşı korumak için pozisyon almış olabilirler. Bu kalemlere bu şekilde bakmak gerek ve şimdi tablodan görseli ekleyip daha sonra türev araçların dipnotuna inip detaylarına bakalım

Aşağıdaki görsellerde de görüldüğü gibi şirketin Hedging işlemlerini detaylıca inceleyebiliyoruz. Olumsuz bir durum göremiyorum. Bu kalemden şirketin çeşitli risklerden kendisini nasıl koruduğunu anlayabiliriz. Bir sonraki kalemimiz “Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen Yatırımlar” kalemine geçelim.

Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen Yatırımlar Nedir?

Özkaynak yöntemiyle değerlenen yatırımlar: Basit bir tanımlama ve örnek ile anlatacak olursak, yine klasik bakkal dükkanı örneği üzerinden gidelim.

Söz gelimi; Kendimize ait olan bir bakkal dükkanımız var ve buna ek olarak yakın bir arkadaşımız ile ek bir bakkal daha açıyoruz ve biz ana bakkal dükkanında kaldığımız için ve diğer açılan ek bakkala daha az sermaye koyduğumuz için bakkalın %40’ına sahibiz. İşte bu yeni bakkalda ki varlığımız bizim ana bakkal bilançomuzda özkaynak yöntemiyle değerlenen yatırımlar olarak gösterilir.

Özkaynak yöntemiyle değerlenen yatırımlara teknik anlamda bakacak olursak; Prof.Dr. Nalan Akdoğan ve Prof. Dr. Nejat Tenker Hocalarımın “FİNANSAL TABLOLAR ve MALİ ANALİZ TEKNİKLERİ” adlı eserinden bir alıntı yapmak isterim;

“Özkaynak yönteminde, iştirakler önce maliyet bedeli ile muhasebeleştirilmekte, daha sonra da bu tutar, yatırım yapılan ortaklığın özkaynağından yatırımcının payına düşen kısmı gösterecek şekilde artırılır veya azaltılır. Bu işlemde, ana ortaklığın payına düşen net kâr veya zarar gelir tablosunda, diğer özkaynak kalemlerindeki artışlar ise niteliklerine göre sermaye yedeklerinin ilgili hesabında gösterilir. Yatırım yapılan ortaklıktan kâr payları alındıkça, bu tutarlar iştirak tutarlarından düşülür.

Özkaynak yöntemi, önemli etkinliğin var olduğu saptanan iştiraklerin muhasebeleştirilmesinde kullanılır. Önemli etkinlik, yatırım yapılan ortaklığın finansal ve işletme politikalarının belirlenmesine katılma gücüdür. Bir yatırımcı dolaylı veya dolaysız olarak yatırım yapılan ortaklığın %20 veya daha fazla oy gücüne sahip ise ve tersi açıkça belirtilmemiş ise yatırımcının bu ortaklık üzerinde önemli etkisi olduğu varsayılır.

Aşağıda belirtilen durumların bir veya birkaçının varlığı, yatırım yapan şirketin iştirakler üzerinde önemli etkinliğinin bulunduğunun göstergesidir.

-İştiraklerin yönetim kurulunda ve eşdeğer yönetim birimlerinde temsil ediliyorsa,
-İştiraklerde uygulanan politikaların belirlenmesi işlemlerine katılınıyorsa,
-Yatırım yapan şirket ve iştirak arasında önemli işlemler yapılıyorsa,
-Yöneticilerin karşılıklı değişimi yapılıyorsa,
-Yatırım yapan şirket tarafından iştiraklere teknik bilgi sağlanıyorsa.

Özetle, önemli etkinliğin var olduğu iştirakler özkaynak yöntemine göre, konsolidasyon ve özkaynak yöntemi kapsamı dışında kalan iştirakler ise maliyet yöntemine göre değerlenmektedir. Maliyet yönteminde, iştirakler, maliyet bedeli ile değerlendirilir ve yatırımdan sağlanan kâr payları ilgili dönemin gelir tablolarında gösterilir. Dağıtılmayan kâr payları ile ilgili herhangi bir kayıt yapılmaz.”

Evet, birisi klasik bakkal dükkanı ve bir diğeri de teknik bir kitaptan alıntı yaparak olmak üzere Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen Yatırımlar kaleminin mantığını anlamaya çalıştık. Şimdi aşağıdaki görselde de göstereceğim 16 numaralı dipnota inip olumlu veya olumsuz durumları anlamaya çalışalım;

Evet, Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen Yatırımlar, aşağıdaki görsel ile dipnotuna inip de incelediğimiz gibi, Şişecam’ın bağlı ortaklıkları ve iştiraklerinden değerlenen yatırımları bu şekilde gerçekleşmiş. Bir önceki döneme göre varlıklarında artışlar olmuş, bu durumu olumlu yorumlayabiliriz.

Burada Özkaynak Yöntemiyle denmesinin sebebi, şirketin ilgili bağlı ortaklık ve iştirakteki ortaklık payları düşük olduğu için yönetime fazla müdahale edememelerinden dolayı Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen Yatırımlar olarak burada sınıflandırılıyor.

Burada Özkaynaklarla Değerlenen Yatırımlar kaleminin artışını olumlu karşılarız, çünkü varlıklarımızı artıran bir durumdur.

Bu iştiraklerin ve ortaklıkların finansal tablolarını incelemek, dipnotun devamında mümkün, ancak biz analiz yapmadığımız ve sadece analiz yapmanın mantığını kavramayı anlamak bakımından bu yazıyı yazdığımız için bu şekilde Özkaynak Yöntemiyle Değerlenen Yatırımlar kalemini sonlandırıyorum. Ve bir sonraki kalemimiz Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller kalemine geçiyorum.

Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller Nedir?

Yatırım Amaçlı Gayrimenkullerin TMS 40’daki tanımına bakalım bir önce;

Yatırım amaçlı gayrimenkul: Aşağıda yer alan amaçlardan ziyade, kira geliri veya değer artış
kazancı ya da her ikisini birden elde etmek amacıyla (sahibi veya finansal kiralama sözleşmesine göre
kiracı tarafından) elde tutulan gayrimenkullerdir (arsa veya bina ya da binanın bir kısmı veya her
ikisi):
(a) Mal veya hizmet üretiminde yada tedarikinde veya idari amaçla kullanılmak veya
(b) Normal iş akışı çerçevesinde satılmak.
Sahibi tarafından kullanılan gayrimenkuller: Mal veya hizmet üretimi veya tedariki ya da idari amaçla
kullanılmak üzere elde tutulan (sahibi veya finansal kiralama sözleşmesine göre kiracı tarafından)
gayrimenkullerdir.

Yatırım amaçlı gayrimenkuller, kira geliri veya sermaye kazancı ya da her ikisini birden elde etmek amacıyla elde tutulur. Bu nedenle, yatırım amaçlı bir gayrimenkul işletmenin sahip olduğu diğer varlıklardan büyük ölçüde bağımsız nakit akışları yaratır. Bu durum yatırım amaçlı gayrimenkulleri sahibi tarafından kullanılan gayrimenkullerden ayırır. Mal veya hizmet üretimi ya da tedariki (veya idari amaçlar için kullanılması), sadece gayrimenkullerle değil, üretim veya tedarik sürecinde kullanılan diğer varlıklarla da ilişkilendirilebilen nakit akışları yaratır. Sahibi tarafından kullanılan gayrimenkullere TMS 16 uygulanır.

Yatırım amaçlı gayrimenkullere ilişkin örneklere aşağıda yer verilmiştir:
(a) Normal iş akışı çerçevesinde kısa vadede satılmaktan ziyade, uzun vadede sermaye kazancı elde
etmek amacıyla elde tutulan arsalar.
(b) Gelecekte nasıl kullanılacağına karar verilmemiş arsalar (işletme, araziyi sahibi tarafından
kullanılan gayrimenkul olarak kullanmaya veya normal iş akışı çerçevesinde kısa vadede satmaya
karar vermemiş ise, söz konusu arazinin sermaye kazancı elde etmek amacıyla elde tutulduğu
varsayılır.)
(c) İşletmenin sahip olduğu (veya finansal kiralama işlemi çerçevesinde işletme tarafından elde
tutulan) ve bir veya daha fazla faaliyet kiralamasına konu edilen binalar.
(d) Bir veya daha fazla faaliyet kiralaması çerçevesinde kiralanmak üzere elde tutulan boş bir bina.
(e) Gelecekte yatırım amaçlı gayrimenkul olarak kullanılmak üzere inşa edilmekte veya
geliştirilmekte olan gayrimenkuller.

Evet, Yatırım Amaçlı Gayrimenkullerin TMS 40’daki tanımı yukarıda verilmiştir.

Adından da anlaşılacağı gibi Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller işletmenin faaliyet konularında kullanmadığı, tamamen kiralama yoluyla veya değer artışları ile yatırım amaçlı ellerinde tuttuğu varlıklardır.
Bunu yine klasik bakkal dükkanı örneği ile verecek olursak; Bir bakkal dükkanımız var, bakkal dükkanımızın yan tarafında fazladan bir depomuz var, ancak bizim faaliyet konumuz için gerekli değil ihtiyacımız yok. Biz de bu depoyu yatırım amaçlı olarak bir başkasına kiralayıp oradan kira geliri yaratabiliriz ve bunu da bilançomuzda bu şekilde Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller olarak sınıflandırabiliriz. Bu şekilde bilançomuzda analiz yaparken tabii ki de bu kalemimizin değer artışını olumlu yorumlarız. Şimdi örnek olarak Şişecam üzerinden 17 numaralı dipnota inerek detaylara bakalım. Baktığımızda bir önceki döneme göre 891 milyondan 1.4 milyara değer artışı olduğunu görüyoruz bu olumlu bir durum, alt kalemlerini incelemekte de fayda görüyorum.

Yatırım Amaçlı Gayrimenkullerin 17 numaralı dipnotuna baktığımızda, gerekli ve detaylı açıklamaları görüyoruz. Değer artışının sebebini Yeniden Değerleme Fonu adı verilen kalem de uzman kişilerin değerlemesi sonucunda artış olmuş. Ek bir alım yapılmamış. Burada olumlu veya olumsuz bir durum yorumu yapmak biz yatırımcıların takdirine kalmıştır. Bir sonraki kalemimiz Maddi Duran Varlıklar‘a geçiyoruz.

Maddi Duran Varlıklar Nedir?

Evet, geldik duran varlıklar başlığı kısmındaki en önemli kalemimize. Burası Capex dediğimiz kısım, yani Türkçe ifadesiyle finansal tablolarda yer alan haliyle, maddi ve maddi olmayan duran varlıklarının bilançoda kaydedildiği yer.

Duran varlıklar başlığı altında iki tane önemli kalem vardır. Maddi ve Maddi Olmayan Duran Varlıklar.

Capex dediğimiz kalem, işletmeye değer katacak olan; mülk, tesis, bina, teknoloji, ekipman ve benzeri yatırımları kapsıyor. Capex, sermaye harcamaları olarak da nitelendirililir. Biz Bist’e kote olan şirketlerin finansal tablolarını incelediğimizde Capex diye aldığımız kısım burası oluyor(Maddi ve Maddi Olmayan Duran Varlıklar).Capex  bunun İngilizce ifadesi, Türkçeye çevirisi ise sermaye harcamaları sanırım uygun bir çeviri olabilir.

Şimdi biz bu kalemde başlık itibari ile maddi duran varlıkları konu alacağız. Maddi olmayan duran varlıklara daha sonra ilgili başlık altında değineceğiz.

Nedir bu Maddi Duran Varlıklar? Bu kalemde şirketin büyümek için sabit varlıklara ne kadar yatırım yaptığını görürüz.
Maddi duran varlıklar içerisinde; şirketin arazi ve arsaları, yer altı ve yer üstü düzenleri, binaları, kullandığı taşıt ve araçları, üretimde kullandığı tesis, makine ve cihazları, demirbaşları, yapılmakta olan yatırımları ve diğer maddi varlıkları görürüz.

Maddi duran varlıkların alt kalemlerini sıralayacak olursak;

-Arazi ve Arsalar: İşletmeye ait her türlü arazi ve arsaları kapsar. Arazi ve arsaların ömrü sınırsızdır. Boş olarak duran arazilerin ve arsa ömrünün sınırsız olması, diğer bir deyişle kullanılarak yok olmaları söz konusu olmadığından bunlara amortisman ayrılmaz.

-Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri:Herhangi bir işin gerçekleşmesini sağlamak veya kolaylaştırmak için yeraltında veya yerüstünde inşa edilmiş her türlü yol, köprü, bina, tünel, bölme, iskele ve sarnıç gibi yapıları kapsar.

-Binalar:Bir işletmenin her türlü binalarını ve bunların ayrılmayan parçalarını kapsar.

-Tesis, Makina ve Cihazlar:Üretimde kullanılan her türlü makina, tesis ve cihazlar ile bunların eklentilerini ve bu amaçla kullanılan taşıma gereçlerini (konvayör gibi) kapsar.

-Taşıtlar:İşletme faaliyetlerinde kullanılan tüm taşıtları kapsar.

-Demirbaşlar:İşletme faaliyetlerinin yürütülmesinde kullanılan her türlü büro makina ve cihazları ile döşeme, masa, koltuk, dolap ve mobilya gibi varlıkları kapsar.

-Diğer Maddi Duran Varlıklar:Yukarıda açıklanan hesapların kapsamına girmeyen, kendi bölümlerinde tanımlanamayan diğer maddi duran varlıklarda bu başlık altında toplanır.

-Birikmiş Amortismanlar:Maddi duran varlık kalemlerinden boş duran arazi ve arsa dışındakiler sınırlı bir ömre sahiptir. Bu nedenle de maliyetlerin varlıkların kullanıldıkları dönemlere dağıtılması gerekir. Bilindiği gibi bu işlem de amortisman ayrılarak yapılır. Bilançoda maddi duran varlıkların o güne kadar ayrılmış olan amortisman tutarlarını gösteren birikmiş amortismanlar hesabı, bir değer düzeltme hesabı olduğundan varlıkların altında indirim unsuru olarak gösterilir.

-Yapılmakta Olan Yatırımlar:Henüz tamamlanmamış yatırım halindeki maddi duran varlıklar da bu bölümde yer alır. Yapılmakta olan yatırımlar, işletmede yapımı süren ve tamamlandığında ilgili maddi duran varlık hesabına aktarılacak olan her türlü madde ve malzeme ile işçilik ve genel giderlerle ilgili harcamaları kapsar. Yapılmakta olan yatırımlarla ilgili olarak ortaya çıkan finansman giderleri ve kur farkları da, yatırım tamamlanıp kullanılabilir duruma gelinceye kadar; yatırım maliyetlerine verilir.

Yapılmakta olan yatırımlar, tamamlandığında maddi duran varlık haline getirilecek yatırımlardır. Henüz tamamlanarak kullanılmadıkları için amortismana tabi olmaları da söz konusu olamaz.

-Verilen Avanslar:Yurt içinden veya yurt dışından satın almak üzere sipariş edilen maddi duran varlıklarla ilgili olarak yapılan avans ödemeleri de “Verilen Avanslar” kalemi olarak bu grupta yer alır. Maddi duran varlıklarla ilgili olan bu avansların bu grupta yer almasının nedeni bu kalemin de normal koşullarda maddi duran varlık kalemine dönüşmesidir.

Maddi duran varlıklar kalemi bilhassa sanayi şirketlerinde çok dikkatli bir şekilde incelenmesi gerekilen bir kalemdir.  Zira bu tarz şirketler iki şekilde büyüyebilir, ya sektör büyüdüğü için büyüyorsunuzdur. Ya da siz kendi yatırımlarınızla büyüyorsunuzdur. Kendi yatırımlarınızla büyüyorsanız Capex harcamalarıyla büyüyorsunuzdur. Capex harcamalarınızda artış olması gerekir, bu yüzden maddi ve maddi olmayan duran varlıklar kaleminin dipnotlarına inip detaylıca incelemek gerekir. Bu kalemdeki artışları dikkatlice analiz etmemiz ve şirketin kapasitesini artırmaya yönelik yeni yatırımları var mı? Yatırımcılar olarak faaliyet raporlarında, finansal tablo dipnotlarında okumamız ve haberleri takip etmemiz gerekir. Biz şirketin bu maddi duran varlıklar kalemini kapasitesini artırmaya yönelik olacak şekilde artırmasını isteriz. Çünkü şirket kapasitesini artırmaya yönelik bir sermaye harcaması yapıyor ise bu demektir ki, şirket satışlarını artıracak ve haliyle kârlarını da artıracak, yatırımcılar olarak bizim arzuladığımız bir durumdur. Yatırımcılar olarak bizler satışlarını ve kârlarını artıracak şirketleri ararız ki yatırımlarımızdan kâr edebilelim. Yatırım harcamaları yapmayan şirketlere ortak olmanın biz yatırımcılara yüksek kârlar getirmesi bakımından faydası olmayacaktır.

Şimdi örnek olarak bakacak olursak, Şişecam’ın aşağıdaki görselde bilançosundaki, duran varlıklar kısmından maddi duran varlıkları işaretledim. Baktığımızda maddi duran varlıkların 16.2 milyardan 30.9 milyara çıktığını görüyoruz. Şimdi baktığımızda ciddi bir artış var olumlu görünüyor ama bizim bu duruma direkt olumlu veya olumsuz yorumu yapmamız doğru olmayabilir. Çünkü, yeniden değerlemeden kaynaklı artışlar olabilir bunları anlamak için 18 numaralı finansal tablo dipnotuna gidip maddi duran varlık değişim tablosunu incelememiz faydalı olacaktır.

18 numaralı maddi duran varlıklar dipnotuna indiğimizde aşağıdaki kutucuklar içine aldığım kalemler arasındaki önemli tutarları görebiliyoruz. Örneğin, arazi ve arsaların yeniden değerlemesinden 1.531.935 TL artış olmuş, aynı şekilde binaların yeniden değerleme artışı 1.147.111 TL olmuş. Yapılmakta olan yatırımlardan, tesis, makine ve cihazlar kalemine 1.556.051 TL transfer olmuş, artık kullanılabilir hale gelen bir yatırım olmuş. Yabancı para çevrim farklarından ciddi kârlar yazmış. Bağlı ortaklık alım etkisinden toplamda 4.824.932 TL artış olmuş. Baktığımız zaman olumsuz bir durum yok. Bu şekilde maddi duran varlıklar kalemlerinin içeriğindeki hareketleri inceleyebiliyoruz. Daha detaylı bilgiler için faaliyet raporları ve finansal tablo dipnotlarını tam kapsamlı incelemekte fayda olacaktır.

Bir sonraki kalemimiz Kullanım Hakkı Varlıkları kalemine geçiyoruz.

Kullanım Hakkı Varlıkları Nedir?

Kullanım hakkı varlıkları dediğimiz kalemi en basit hali ile, biliyorum sıkıldınız ama 🙂 yine klasik bakkal dükkanı örneği üzerinden örnek verecek olursak.

Söz gelimi; Bir bir bakkal dükkanımız var ve bakkal dükkanımızda kiracıyız, mülkiyeti bize ait değil. Ve yıl sonu hesap dönemi yaklaşırken biz önümüzdeki üç yıllık bakkal dükkanı kirasını dükkan sahibine peşin ödedik. Ve dönem sonunda bakkal dükkanı bilançosunu hazırlarken işte bu peşin kira ödeme durumunu biz bilançomuzun aktifinde Kullanım Hakkı Varlıkları kaleminde gösterebiliriz. Çünkü dükkanın kira ödemesi peşin olarak yapılmıştır bu durumda kullanım hakkımız olduğundan bu kullanım hakkımızda bilançomuzda varlık olarak sınıflandırılır.

Bunun gibi çeşitli peşin ödemesi yapılmış varlıklar olabilir. Örneğin, bir bilgisayar programı sertifikasının kullanım hakkı varlığı gibi.

Kullanım hakkı varlığı, kiracının kiralama süresi boyunca kiralanan bir mülkü, kalemi veya ekipmanı işletmenin elde tutma veya kullanma hakkını temsil eden bir varlıktır.

Şimdi Şişecam’ın bilançosundan örnek olarak Kullanım Hakkı Varlıklarına bakalım. 170 milyondan 449 milyona çıkmış. 19 numaralı dipnotuna inip detaylarını inceleyelim.

Dipnota baktığımızda bağlı ortaklıkların alım etkisinin dışında ekstra majör bir hareket görünmüyor, kutucuk içine aldığım dipnotlarda açıklamaları yapılmış. Tabii daha detaylı bilgiler almak için faaliyet raporları dikkat ile okunmalı. Bu şekilde Kullanım Hakkı Varlıkları kalemini analiz edip değerlendirmeliyiz ve yatırımcı olarak kendimiz olumlu veya olumsuz yorumlarını yapmalıyız. Bence burada olumsuz bir durum görünmüyor. Bir sonraki kalemimiz Maddi Olmayan Duran Varlıklar kalemine geçelim.

Maddi Olmayan Duran Varlıklar Nedir?

Maddi olmayan duran varlıklar, yukarıda bahsettiğimiz Capex , yani sermaye harcamaları dediğimiz, işletmenin üretiminde, faaliyetlerinde kullandığı, yatırım harcamaları kapsamında bulunan Maddi ve Maddi Olmayan Duran Varlıklar olarak tanımladığımız Capex kalemlerinden biridir. Maddi duran varlıkları yukarıda açıklamıştık. Maddi olmayan duran varlıkları daha sonra açıklayacağız demiştik. Şimdi de maddi olmayan duran varlıkların içeriğine ve önemine bakalım.

Maddi olmayan duran varlıkların tanımını yukarıda “özkaynak yöntemiyle değerlenen yatırımlar”a alıntı yaptığım gibi yine Prof.Dr. Nalan Akdoğan ve Prof. Dr. Nejat Tenker Hocalarımın “FİNANSAL TABLOLAR ve MALİ ANALİZ TEKNİKLERİ” adlı eserinden bir alıntı yapmak isterim;

“Maddi olmayan duran varlıklar, herhangi bir fiziksel varlığı bulunmayan ve işletmenin belli bir şekilde yararlandığı veya yararlanmayı beklediği aktifleştirilen giderler ile belli koşullar altında hukuken himaye gören haklar ve şerefiye gibi kalemlerden oluşur.

Maddi olmayan duran varlıklar işletmece yaratıldığı takdirde bilançoda genellikle gösterilmez. Bunun nedeni, bu tür yaratılan değerlerin değerlendirilmesinin olanaksızlığıdır. Örneğin; senelerin verdiği tecrübe ve iyi hizmet nedeniyle bir işletmenin sağladığı ticari itibarın (şerefiye) değerlendirilmesi son derece güç ve subjektiftir.

Diğer taraftan yaratılan bu değer işletmece satın alındığında satın alan işletme açısından bir maliyet söz konusu olur. Çünkü bir bedel ödenmiştir. Ödenen bu bedelin satın alma işleminin yapıldığı dönemin sonuçlarına aktarılması genel muhasebe ilkeleri açısından doğru değildir. Bu maliyetin dönemler arasında dağıtılması gerekir. Bu ise satın alınan bu değerin aktifleştirilmesi ve zaman içinde itfa edilmesini gerektirir. Aktifleştirilme ise maddi olmayan duran varlık kavramından başka bir şey değildir.

Finansal tabloların tam açıklama ilkesine uygun düzenlenmesi amacına paralel olarak, maddi olmayan duran varlıkların maliyet değerleri ve birikmiş amortismanlarının (itfa paylarıyla) birlikte gösterilmesi yararlı bir yoldur.“

Evet, maddi olmayan duran varlıkların tanımını Prof.Dr. Nalan Akdoğan ve Prof. Dr. Nejat Tenker Hocalarımın “FİNANSAL TABLOLAR ve MALİ ANALİZ TEKNİKLERİ” adlı eserinden bir alıntı yaparak yukarıda teknik olarak ifade ettik.

Şimdi maddi olmayan duran varlıkların genel olarak nelerden oluştuğuna alt kalemlerinden bahsedelim genel olarak aklımızda bir fikir oluşsun.
Örneğin;
-Haklar: İmtiyaz, patent, ticari marka ve unvan, telif gibi hakların elde edilmesi için ödenen tutarlar bu hesapta izlenir.

-Şerefiye:Bir işletme devralınırken katlanılan maliyet ile söz konusu işletmenin rayiç bedelle hesaplanan net varlıklarının değeri arasındaki olumlu farkları kapsar, beş yıl içinde eşit tutarlarla itfa edilir. (Yani diyelim siz bir milyon lira ödeyip bir bakkal dükkanı aldınız. Bu bir milyon liranın içerisinden şirketin net aktif varlıklarının satılabilir piyasa değerini hesapladığınızda, diyelim ki; sekiz yüz bin lira ediyor. İşte geri kalan iki yüz bin lira şerefiye oluyor. Yani, marka değeri. Bu iki yüz bin lira marka değerini de beş yıla bölüp yıllık itfası yapılıyor.)

-Kuruluş ve Örgütlenme Giderleri:İşletmenin kurulması, yeni bir şubenin açılması, işlerin sürekli olarak geliştirilmesi için yapılan ve karşılığında maddi bir değer elde edilmeyen aktifleştirilen giderleri kapsar. Beş yıl içinde amorti edilerek tamamen yok edilir.

-Araştırma ve Geliştirme Giderleri:İşletmede yeni ürün ve teknolojiler oluşturulması, mevcutların geliştirilmesi ve benzeri amaçlarla yapılan her türlü harcamaların aktifleştirilen tutarlarını kapsar, beş yıl içinde eşit tutarlarla itfa edilerek yok edilir.

–Özel Maliyetler:V.U.K.’una göre kira ile tutulan bir binanın kıymetini artırıcı nitelikteki aktifleştirilmiş giderlerdir. Kira süresi ile orantılı amorti edilir.

-Diğer Maddi Olmayan Duran Varlıklar:Yukarıda sıralananlar dışında maddi olmayan duran varlıkların izlendiği bir hesaptır.

-Birikmiş Amortismanlar:Maddi olmayan duran varlıklar da maddi duran varlıklar gibi amortismana tabidir. Amortisman (itfa payı) yukarıda açıklandığı gibi aktifi düzenleyici bir indirim unsuru olarak yer almalıdır.

-Verilen Avanslar:Maddi olmayan duran varlık kalemleri için verilen avans ödemelerini kapsar.

Evet, maddi olmayan duran varlıkların tanımı ve içeriği bu şekilde şimdi örnek olarak yine Şişecam’ın maddi olmayan duran varlıklarını inceleyelim.

Baktığımızda maddi olmayan duran varlıklarda müthiş bir artış görüyoruz. Bir önceki dönemde 908 milyon olan maddi olmayan duran varlıklar 14.7 milyara çıkmış, %1.526 lık bir artış var, muazzam bir artış. 15 kat artmış. Buradan şunu anlayabiliriz ki, şirket ciddi bir yatırım içine girmiş. Bunun detaylarını faaliyet raporları ve finansal tablo dipnotlarından incelemek gerek. Detaylara girmeden önce aşağıda da görüldüğü gibi, Maddi Olmayan Duran Varlıklar, Şerefiye ve Diğer Maddi Olmayan Duran Varlıklar olmak üzere kendi kalemi içerisinde ikiye ayrılıyor.

Maddi olmayan duran varlıklar toplamı da zaten bu iki kalemin toplamından oluşuyor.
Şerefiye 3.994.571 TL imiş. Diğer maddi olmayan duran varlıklar 10.768.097 TL imiş. Bu ikisinin toplamı Maddi olmayan duran varlıklar toplamını oluşturuyor 14.762.668 TL. Yukarıda Şerefiye kaleminin ne anlama geldiğinden bahsetmiş ve tanımını yapmıştık. Şirketin marka, isim hakları gibi değerlerin, maddi olmayan değeri 3.9 milyar imiş. 368 milyondan 3.9 milyara on kattan fazla bir artış olmuş. Diğer maddi olmayan duran varlıklar kalemi ise yaklaşık yirmi katlık bir artış gerçekleştirmiş. İşte burası çok önemli! Bu artışlar şirketin ciddi yatırımlar yaptığını işaret ediyor. Bu tip artışları detaylıca incelememiz gerekiyor. Aşağıdaki görselde de eklediğim gibi 20 ve 21 numaralı finansal tablo dipnotlarına gidip bu detayları öğrenmeye çalışalım.

20 Numaralı dipnota baktığımızda kutucuklar içine alıp işaretlediğim, sadece “Bağlı ortaklık alım etkisi” kaleminden Maden varlıkları, Maden hakları ve Diğer kaleminden toplam 10.156.979 TL artış olmuş, muazzam ciddi bir artış. Bunun sebebi, dönem içerisinde şirketin yeni şirket, iştirak, bağlı ortaklık alımları yapmasından kaynaklı, bu durumu çok olumlu karşılıyoruz. Buradan şu sonucu çıkarabiliriz; şirketin yaptığı yeni yatırımlar ile ileride üretim kapasitesini ve satışlarını artırabileceğini düşünebiliriz. Devam edelim 21 numaralı dipnota gidelim.

21 Numaralı dipnota baktığımızda kutucuklar içerisinde işaretlediğim “Dönem içinde alım nedeniyle oluşan Şerefiye” kaleminde de belirtildiği gibi 3.355.371 TL ilave Şerefiye artışı olmuş. Çok olumlu bir durum.
Şerefiye tutarının bağlı ortaklıklar detaylarını incelediğimizde dönem içindeki artışının Atlantic Soda LLC, Pacific Soda LLC ve Sisecam Chemicals Resources LLC şirketlerinden kaynaklandığını görüyoruz.

Bu şekilde maddi olmayan duran varlıkların detaylarını dipnotlardan inceleyebiliriz. Daha sonra bu hareketleri faaliyet raporlarında okumak ve geleceğe ilişkin şirketin projeleri hakkında bilgi almak biz yatırımcılar için çok faydalı olacaktır kanaatindeyim. Bir sonraki kalemimiz Peşin Ödenmiş Giderler kalemine geçelim.

Peşin Ödenmiş Giderler Nedir?

Peşin ödenmiş giderler, dönen varlıklar yazısında anlattığımız peşin ödenmiş giderler kalemi ile aynı anlama gelmektedir. Duran varlıklardaki peşin ödenmiş giderlerini, dönen varlıklardaki peşin ödenmiş giderlerden ayıran tek ayrım vade süresi, vadesinden dolayı bir yıldan uzun sürede giderleştirilecek varlıklar olması bakımından duran varlıklar başlığı altında ayrıca sınıflandırılıyor.

Peşin ödenmiş giderler kalemine tekrar değinecek olursak;
Peşin ödenmiş giderler: Bir işletmenin gelecekte alacağı mal veya hizmetler için peşin ödeme yapmasından kaynaklanan bilançodaki bir varlık türüdür. Peşin ödenen giderler başlangıçta varlık olarak kaydedilir. Ancak değerleri zaman içerisinde gelir tablosunda giderleştirilir. Geleneksel harcamaların aksine, işletme bir kaç muhasebe dönemi boyunca peşin ödenen harcamadan değerli bir şey alacaktır.

Peşin ödenmiş giderleri basit bir şekilde örnekleyecek olursak; hatırlayacak olursanız, nasıl ki dönen varlıklar yazımız da  Müşteri Sözleşmelerinden Doğan Varlıklar kaleminde basit bir örnek ile anlatmıştık, aynı işlemin tam tersi. Peşin Ödenmiş Giderler kaleminde, müşteriler tarafından alınan sipariş avansı değil de. Şirket tarafından, şirkete mal veya hizmet sağlayacak varlıklara ilişkin, henüz teslimatı gerçekleşmemiş, siparişi verilmiş, önden kaporası, ön ödemesi yapılmış varlıkların peşin avans ödemelerinden kaynaklanan bir kalem.
Örneğin; Şişecam’a bir malzeme, bir makine lazım. Ancak tedarikçi de bu mal henüz yok. Gelmesi de zaman alacak, böyle bir durumda şirket önden avans veriyor, bunu da Peşin Ödenmiş Gider olarak yazıyor. Yani kapora ödüyor. Ve eline henüz mal gelmemiş, stoklara girmemiş, fakat şirket parasını ödemiş ve bir alacak durumuna gelmiş oluyor. Peşin ödenmiş giderler faaliyet nakit akışına olumsuz etki eder çünkü kasadan nakit çıkışına sebep olur. Ancak gelecekteki faydaları göz önüne alarak bu kalemi incelemeliyiz, bu kalemin dipnotuna inip bakmalıyız. Duran varlıklar tarafında peşin ödenmiş giderlere baktığımızda, 349 milyondan, 674 milyona arttığını görüyoruz. 14 Numaralı dipnota gidelim ve alt kalemlerine bakalım.

14 Numaralı dipnota indiğimizde, duran varlıklar içerisindeki peşin ödenmiş giderlerin, maddi ve maddi olmayan duran varlıklar için verilen avanslardan ve gelecek yıllara ait giderlerden kaynaklandığını görüyoruz. Herhangi bir olumsuz durum olduğunu söyleyemeyiz. Çünkü yatırım amaçlı verilen avanslar olumlu. Bir diğer kalemimiz Ertelenmiş Vergi Varlığı kalemine geçiyoruz.

Ertelenmiş Vergi Varlığı Nedir?

Ertelenmiş vergi varlığı, dönen varlıkların içerisindeki cari dönem vergisiyle ilgili varlıklar ile aynı anlama gelmektedir tek farkı vade süresinin bir yıldan uzun süreli varlıkları kapsaması sebebi ile duran varlıklar başlığı altında sınıflandırılıyor, başka bir farkı yok. Ertelenmiş vergi varlığını genel olarak tanımlayacak olursak;

Ertelenmiş vergi varlığı: Genellikle şirketin fazla ödenen vergileri olduğunda veya geçici vergi ödediğinde ortaya çıkan, şirket için bir varlıktır. Bu tür vergiler bilançoda bir varlık olarak kaydedilir ve sonunda şirkete geri ödenir veya gelecekteki vergilerden düşülür. Bunlar defter kârı ile vergilendirilebilir kâr arasındaki zamanlama farkından kaynaklanmaktadır. Bunun nedeni vergiye tabi kârdan mahsup edilmesine ve diğerlerinin mahsup edilmesine izin verilen bazı kalemler olmasıdır.

Kısaca, ertelenmiş vergi varlıkları: indirilebilir geçici farklar, gelecek dönemlere devreden kullanılmamış mali zararlar ve gelecek dönemlere devreden kullanılmamış vergi avantajları nedeniyle gelir üzerinden alınan vergilere ilişkin gelecek dönemlerde geri kazanılacak olan tutarları ifade eder.

Bu kalem çok önemli ve incelememiz gereken bir kalem değil esasında. Yatırımcı olarak analizlerimizde mantığını kavramamızın yeterli olduğunu düşünüyorum, detayları muhasebeciliğe giriyor o konular uzmanlık gerektiriyor.

Ertelenmiş vergi varlığı konusunu da toparlayalım ve bitirelim. Aşağıdaki duran varlıklar içerisindeki ertelenmiş vergi varlığı kalemi bir önceki döneme göre 1.104 milyondan, 1.158 milyona çıkmış. Çok majör bir değişiklik yok olumlu veya olumsuz bir durum teşkil etmiyor, ancak yine de detaylarına bakmak için 36 numaralı dipnota inmemiz gerekiyor, bir bakalım 36 numaralı dipnota.

Evet, 36 numaralı dipnota baktığımızda genel olarak rapor gerekli bilgiyi vermiş zaten. Ertelenmiş vergi varlıkları ve vergi yükümlülüklerini karşılaştırdığımızda net vergi varlığı pozitif 540 milyon imiş. Şirket adına olumlu bir durum. Bir önceki döneme kıyasla vergi yükümlülüğü artmış ancak şirketin yaptığı yatırımları ve bağlı şirket ortaklık alımlarını göz önüne aldığımızda kabul edilebilir olarak görüyorum. Bu kalemi de bu şekilde sonlandırdıktan sonra, son olarak Diğer Duran Varlıklar kalemine geçelim.

Diğer Duran Varlıklar Nedir?

Yukarıda açıklanan duran varlık kalemlerine girmeyen kendi bölümlerinde tanımlanmamış diğer duran varlık kalemlerinden oluşur.
Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır;
-Gelecek Yıllarda İndirilecek Katma Değer Vergisi
-Diğer KDV
-Gelecek Yıllar İhtiyacı Stoklar
-Elden Çıkarılacak Stoklar Ve Maddi Duran Varlıklar
-Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar
-Diğer Çeşitli Duran Varlıklar
-Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)
Birikmiş Amortismanlar (+)

Diğer duran varlıklardaki değişime baktığımızda bir önceki döneme kıyas ile 444 milyondan, 18 milyona çok ciddi bir düşüş görüyoruz. 27 numaralı dipnota inip detaylarına bakalım.

Evet, 27 numaralı dipnota baktığımızda iş geliştirme bedeli olarak 439 milyonluk varlığın sıfırlandığını görüyoruz. Aşağıdaki açıklamaya baktığımızda sebebini de gayet makul bir sebep ile açıklamışlar. Şirket Amerika’da Ciner grubu şirketlerinden Imperial Natural Resources Trona Mining Inc. Şirketi ile çözelti madenciliği metoduyla yıllık 2,5 milyon ton soda ve 200 bin ton sodyum bikarbonat olmak üzere toplamda 2,7 milyon ton kapasiteli doğal soda yatırımı yapmak üzere eşit ortaklık ile müşterek faaliyet konusunda sözleşme imzalamış ve bu kapsamda bu varlığı burada kullanmış olumlu bir durum. Evet bu şekilde şirketlerimizin finansal tablo dipnotlarına inerek analizlerimizi yapabiliyoruz.

Duran Varlık Analizi

Evet, yazımızın sonunda duran varlık analizine geldik. Yazımıza başlar iken duran varlıkların genel olarak tanımını yapmıştık. Daha sonra her bir kalemi tek tek inceleyerek kavramlarını da anlamaya çalıştık. Ve her bir kalemin dipnotlarına inerek sebeplerini de anlamaya ve olumlu olumsuz yorumlarda bulunmaya çalıştık. Sonuç olarak geldik duran varlıkların analizine.

Şimdi duran varlıklara genel olarak baktığımızda en büyük tutarlı, en önemli kalemleri incelemek lazım.
Baktığımızda Şişecam’ın en büyük iki kaleminin Capex kaleminden yani, maddi ve maddi olmayan duran varlıklardan oluştuğunu görüyoruz. Bu bizim yatırımcılar olarak arzuladığımız bir durumdur. Bilhassa Şişecam gibi bir sanayi şirketinden faaliyet konuları sebebi ile maddi ve maddi olmayan duran varlıkların yüksek olmasını beklerdik. Duran varlıklar içerisinde maddi duran varlıkların %58,40’ına denk gelmesini olumlu karşılıyorum. Maddi olmayan duran varlıklar kaleminin de duran varlıklara oranının %27,85’ine denk gelmesini olumlu karşılıyorum, ikisini birlikte topladığımızda duran varlıkların %86,25’ine denk gelmesini çok olumlu karşılıyorum. Bunlara ek olarak diğer sarı kutucuklar ile işaretlediğim tutarlarda Capex kalemlerine göre, görece daha düşük olan kalemler şirket için olumlu varlık kalemleri olarak bulunmakta. Ticari alacaklar ve diğer alacaklar kalemleri ise oldukça düşük seviyede. Kendi öznel düşünceme göre bir yatırımcı olarak tam arzulanan ve istenilen bir durumdur. Eğer tam tersi olsaydı. Ticari alacaklar ve diğer alacaklar kalemi duran varlıkların %80’lik bir kısmını kapsamış olsa idi. İşte bu durum çok riskli bir durum olurdu. Bu şekilde baktığımızda duran varlıklar bakımından oldukça sağlıklı bir bilanço ile karşı karşıya olduğumuzu söyleyebilirim. Bir önceki döneme göre ise toplam duran varlıkların %130 artışını olumlu karşılıyorum. Tabi bu söylediklerim yalnızca Duran Varlıklar kısmı için geçerli. Eğitimi tamamladığımızda, Kısa Vadeli Yükümlülükler, Uzun Vadeli Yükümlülükler ve Özkaynak Değişim Tablosu eğitimlerini tamamladıktan sonra genel olarak örnek bilanço analizi yapıp bilançonun tamamını ayrı bir yazımızda değerlendireceğiz. Şimdilik duran varlıklar kısmı olumlu. Son olarak dönen varlıklar ile duran varlıkların ikisini birleştirip o şekilde de bir görsel ile anlatıp yazımızı sonlandıralım.

Bilançonun Aktifler Kısmı/Toplam Varlıklar

Evet, sonuç olarak dönen varlıklar ile duran varlıklar bilançonun sol tarafını oluşturuyor.
Dönen Varlıklar : 35.673.376 Bin TL
Duran Varlıklar : 52.999.135 Bin TL

Bu iki kalemi topladığımızda Toplam Varlıkları/ Toplam Aktifleri buluyoruz.
Toplam Varlıklar: 88.672.511 Bin TL

Bilançonun sol tarafı bu şekilde, bir sonraki yazımızda bilançonun sağ tarafı Pasif/Yükümlülük/Kaynak kısmına geçeceğiz. O kısımda Kısa Vadeli Yükümlülükler, Uzun Vadeli Yükümlülükler ve Özkaynaklar bulunmakta. O kalemler için ayrı ayrı yazılar yazacağız ve alt kalemlerini tek tek inceleyip öğrenmeye çalışacağız.

Duran Varlıklar Nedir? Yazımızı burada sonlandırıyorum. Dilimin döndüğünce anlatmaya çalıştım. Burada yapılan şirket yorumları tamamen eğitim amaçlıdır. Yatırım tavsiyesi içermez. Ayrıca yanlış bildiğim konular var ise Twitter’dan Dm yoluyla iletirseniz çok sevinirim. Hoca değilim, uzman değilim. Öğrenmeye çalışan öğrenciyim yanlış yorumlamış olabilirim. Okuduğunuz için teşekkür ederim.

Saygılarımla.